Als tiener met ondergewicht dronk ik regelmatig smoothies. Ik dacht dat dit gezond was omdat mijn huisarts het als advies gaf én ik dacht dat ik zo mijn dagelijkse aanbevolen hoeveelheid fruit binnenkreeg. Ik kwam aan maar bleef sindsdien regelmatig smoothies drinken. Totdat ik er laatst achter kwam dat het Voedingscentrum smoothies als niet zo gezond markeert. Ik was verbaasd. Klopt dit wel? En hoe (on)gezond zijn smoothies dan eigenlijk? Ik klopte voor antwoorden aan bij voedingsexperts.

Voor een week lang hield ik via de website van het Voedingscentrum een eetdagboek bij. Na die week kon ik de resultaten berekenen en gaf het Voedingscentrum precies aan hoeveel ik van elke voedingsstof binnenkreeg en of dit precies goed, te weinig of te veel was. Ook gaf het Voedingscentrum advies over het soort voedsel dat ik at en dronk en hoe ik een gezonder voedingspatroon kon ontwikkelen. Zo werd me verteld dat smoothies niet de gezondste keuzes zijn.

Het Voedingscentrum geeft aan dat het drinken van een smoothie niet een al te gezonde keuze is omdat een smoothie niet in de Schijf van Vijf staat. Hoe zit dat precies? De Schijf van Vijf bevat alleen producten die ‘gezond’ zijn. Kort gezegd: voedselproducten die stoffen bevatten die de gezondheidswinst van de mens bevordert. Alle voedselproducten die niet in de Schijf van Vijf staan worden gezien als ‘ongezond’, omdat dit voedsel niet bijdraagt aan de gezondheid van de mens, omdat daar te weinig wetenschappelijk bewijs voor is of er is aangetoond dat er stoffen in zitten die ziektes kan veroorzaken in ons lichaam.

Waarom een (fruit)smoothie niet gezond zou zijn
Het is van belang om te weten dat het Voedingscentrum van het volgende uitgaat als je een smoothie drinkt: (1) dat je meer stukken fruit binnenkrijgt dan de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid van twee stuks waardoor je te veel suiker binnenkrijgt, wat overgewicht kan veroorzaken; (2) dat kant-en-klare smoothies die je in de supermarkt koopt bewerkt zijn en daarom vaak toegevoegde suikers bevatten; (3) dat je een smoothie drinkt waardoor je niet hoeft te kauwen waardoor je minder snel vol zit dan wanneer je fruit zou eten; (4) dit minder snel vol zitten heeft ook te maken met dat je door fruit te mixen de vezels kapot maakt die je nodig hebt om een verzadigd gevoel te krijgen en je darmen hebben die vezels nodig voor een goede spijsvertering; (5) dat door fruit te mixen de structuur en daarmee de vezels kapot gaan en daarbij gaat wat vitamine C verloren; (6) dat een smoothie net als fruitsap door de hoeveelheid suiker slecht is voor je tanden.

Voorwaarden voor een ‘gezonde(re)’ smoothie?
Dat zijn heel wat argumenten die er niet om liegen. Een smoothie met veel fruit wordt daarbij gezien als vruchtensap en vruchtensap wordt om dezelfde redenen ook afgeraden om te drinken. Daarbij zegt het Voedingscentrum ook dit: ‘Er is onvoldoende onderzoek naar de gezondheidseffecten van gepureerd fruit. Het is dus niet duidelijk of het gezondheidseffect vergelijkbaar is met dat van vers fruit.’ Maar het Voedingscentrum zegt ook dat smoothies voor ouderen en mensen die moeite hebben om genoeg te eten, juist kan helpen om voedingsstoffen binnen te krijgen. Ook mensen met ondergewicht kunnen er baat bij hebben. Ik vraag me nu iets af…

Als ik rekening zou houden met al die argumenten die het Voedingscentrum benoemt, is een smoothie dan gezond? (1) Als ik ervoor zorg dat ik zelf mijn smoothies maak en maximaal twee stukken fruit gebruik; (2) als ik zelf smoothies maak en niet in de winkel koop zodat ze vers zijn en ik weet hoeveel er van wat in zit; (3) als ik een smoothie niet te ver door mix maar ervoor zorg dat er stukjes in blijven zitten waardoor je moet kauwen; (4) en je speeksel zich mengt met vezels waardoor je sneller vol zit; (5) als ik ook hiervoor minder mijn smoothie tot een glad vloeisel mix; (6) en als ik me aan de maximale hoeveelheid houd, valt dat dan niet mee voor je tanden?

Ik legde deze voorwaarden voor het maken van een smoothie voor aan drie voedingsdeskundigen: twee diëtisten van beroep: Anouk Bernards en Sara Vermeiren én een sportvoedingsdeskundige: Martijn Venhuizen. Hoe denken deze experts erover? Is een smoothie gezond(er) als je met de argumenten van het Voedingscentrum rekening houdt?

Bernards: ‘Over het algemeen zou ik zeggen dat een smoothie prima in een gezond voedingspatroon past, als je kiest voor twee stukken fruit met toevoeging van wat zuivel (wordt immers ook aangeraden binnen een gezond voedingspatroon, echter wel magere/halfvolle yoghurt of melk, of magere kwark, liefst de naturel varianten). Maar kies hier niet dagelijks voor, wissel ook af met niet gepureerd fruit.’

Vermeiren: ‘Het hangt er ook vanaf wat je eet van fruit buiten de smoothies die je drinkt. Het is ongezond om hiervoor te kiezen als je volledige fruitvervanger. Dus ter aanvulling van fruit vind ik dit een betere oplossing dan een gewone smoothie. Maar dan maximaal één glas per dag van 150ml. Ook kan je de keuze maken om maar één portie fruit toe te voegen en in ruil daarvoor extra groenten toe te voegen, zo verlaag je het suikergehalte in je smoothie.’

Venhuizen: ‘Als je het als vervanging van fruit doet blijft het altijd minder gezond (je haalt nooit hetzelfde aantal vezels waardoor het verzadigd gevoel altijd minder is; ook al laat je er kleine stukjes in zitten. Vaak slik je die toch vrij eenvoudig weg). Indien je er melk aan toevoegt blijf je te maken houden met extra suikers (en wat extra vet/eiwit).’

Aan de experts: ‘Kan een smoothie voor bepaalde doelgroepen gezonder zijn dan voor anderen?’

Bernards: ‘Zeker kan het voor bepaalde doelgroepen beter zijn om te kiezen voor een smoothie in plaats van een stuk fruit eten. Denk aan ouderen die slechter eten door minder eetlust. Een smoothie is waarschijnlijk makkelijker weg te krijgen. Ikzelf werk in de (verstandelijk) gehandicaptenzorg waar gewoon eten ook lang niet altijd vanzelfsprekend is. Ik werk zeer regelmatig samen met logopedisten omdat er veel cliënten zijn met kauw- en slikproblemen waardoor het aanbieden van normale voeding niet wenselijk – soms zelfs gevaarlijk – is. Het advies is dan vaak om voedsel te pureren/te malen. Van brood tot de warme maaltijd, en dus ook het fruit, waar je dan een smoothie van zou kunnen maken.’

Vermeiren: ‘Als iemand wil bijkomen vind ik een smoothie wel een goede keuze, er zitten nog altijd meer vitaminen en mineralen in ten opzichte van frisdrank bijvoorbeeld. Ook ouderen die ondervoed zijn of andere personen die ondergewicht hebben kunnen hier baat bij hebben. Andere personen lijken mij hier op het eerste zicht geen baat bij te hebben.’

Venhuizen: ‘Mensen met slik- en eetproblemen (bejaarden, mensen met anorexia).’

Conclusie: Hoe gezond zijn smoothies?
Het is kortom gezonder om fruit los te eten in plaats van te mixen omdat je dan veel meer vezels en vitamines binnenkrijgt die jouw gezondheid bevorderen dan wanneer je een smoothie drinkt die veel vezels en vitamines heeft afgebroken. Vandaar dat een smoothie niet in de Schijf van Vijf is opgenomen van het Voedingscentrum. Maar een smoothie is nog altijd gezonder dan frisdrank, daar mogen we eerlijk over zijn. Je krijgt nog altijd iets van vitamines en vezels binnen met een smoothie die je niet met frisdrank zoals Cola binnenkrijgt. Maar zie een smoothie als iets extra’s en niet als vervanger van de aanbevolen twee stukken fruit per dag.

Doelgroepen voor wie smoothies gezond(er) zijn
In bepaalde gevallen kan het voor de ene persoon soms gezond(er) zijn om een smoothie te drinken dan voor de ander, denk aan bijvoorbeeld ouderen, mensen met ondergewicht of gehandicapten die moeite hebben met slikken. Als je denkt dat het voor jou gezond kan zijn is het verstandig om persoonlijk advies te vragen aan een voedingsexpert. In mijn geval als tiener zijnde kan het dus kloppen dat smoothies op dat moment voor mij gezond waren. Nu ik echter geen ondergewicht meer heb, kan ik beter fruitstukken los eten. Opmerkelijk vind ik wel dat juist mensen met ondergewicht baat bij smoothies kunnen hebben, omdat ik op sociale media ook vaak diëten met smoothies voorbij zie komen om af te vallen. Als je wilt afvallen, kun je dus beter géén smoothies drinken, in elk geval geen fruitsmoothies.

Mag ik daarom nu per direct nooit meer een smoothie drinken? Nee, zo erg is het gelukkig ook weer niet. Wil ik toch nog een smoothie maken, dan houd ik op zijn minst rekening met de voorwaarden die ik in dit blogartikel eerder heb benoemd. Ook kan ik er (meer) groente aan toevoegen in plaats van te veel fruit, maar ook voor groente geldt dat het nog altijd beter is om deze niet gemixt te consumeren. Het Voedingscentrum geeft daarbij het volgende advies over voedselproducten buiten de Schijf van Vijf: ‘Niet te veel en niet te vaak.’ Ik mag dus best wel af en toe een smoothie blijven drinken omdat ik het lekker vind, maar héél gezond is het dus niet.

Liefs, Deborah